İdari bakımdan 1929’da Tirebolu ilçesine bağlı bir nahiye durumunda olan Espiye’de ilköğretime yönelik nitelikli bir adımın izlerine 1921-1922 öğretim yılında rastlıyoruz…Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u Muvakkati’nin (Geçici İlköğretim Kanunu) 1913 yılında yürürlüğe girmesinden 8 yıl sonra o günlerde idari bakımdan Tirebolu kazasına bağlı köy statüsünde olan Espiye’de ilkokul açıldığı sözlü açıklamalardan anlaşılmaktadır.Mustafa Bey adındaki öğretmenin görevlendirildiği okulun o günkü adı Espiye İptidai Mektebi idi.Hacısalihoğlu Salih Ağa’nın özel mülkünde açılan okul,büyük ihtimalle tek sınıflı ve tek devreli idi.Bir yıl sonra 1922’de ise Espiye Erkek Mekteb-i İptidaisi oldukça geniş bir kadroya sahip oldu.Okulun öğretim yapacağı bina da değiştirildi.
Hacıeminzade Arif Bey’in evinde faaliyete başlayan okulun kadrosu ile göreve başlama tarihleri ve maaşları şöyle idi:
1.İstanbul-Eyüplü Zahid Efendi(Başmuallim-16 Eylül 1338/800 kuruş)
2.Tirebolulu Halil Rıfat Efendi(Başmuallim-1 Eylül 1339/800 kuruş)
3.Tirebolulu Hafız İbrahim Efendi(Başmuallim-16 Eylül 1340/700 kuruş)
4.Tirebolulu Halil Rıfat Efendi (İkinci muallim-6 Eylül1338/600 kuruş)
5.Hafız İbrahim Efendi(İkinci muallim-15 Eylül 1338/600 kuruş)
6.Mahmud Efendi(İkinci muallim-6 Şubat 1340/600 kuruş)
7.Şevki Ağa(Hademe-1 Teşrin-i evvel 1339/500 kuruş)
8.Espiyeli İzzet oğlu Abdullah(Hademe-11 Eylül 1340/500 kuruş)
9.Kürdoğlu Ali Ağa(Hademe-10 Teşrin-i evvel 1340/500 kuruş)
1926 yılından sonra yeniden bina değiştirmek zorunda kalan Espiye mektebi,bu defa Kürtünoğlu Süleyman Efendi’nin evinde eğitim öğretime devam etmek zorunda kalır.Bu arada Espiye çevresinde bazı köylerde de mektepler açılır.(Adabük ve Dikmen mektepleri bunlardan bazılarıdır)
Özel şahıslara ait binalarda eğitim-öğretimi sürdüren Espiye Mektebi’nin kendi binasına taşınması Cumhuriyetin 10.yılı kutlama törenleriyle gerçekleşmiştir.Ankara’dan verilen talimatlar doğrultusunda her vilayetin hazırlayacağı törenler yapılmış, Espiye nahiyesi ile birlikte Keşap,Bulancak ve Dereli mektepleri açılmıştır.Bu tarihten sonra Espiye Mektebi gelişerek bugünkü konuma gelmiştir.Ayrıca Espiye’de 1959’da Ortaokul ve 1972’de lisenin açılmasıyla eğitim faaliyetlerinde nitelik yönünden yükselme sağlanmıştır
Kaynak:Espiye Sempozyumu/2007(s.189-196)
Araştırma:Ahmet Gürsoy/Giresun Üniversitesi Öğretim Görevlisi